Yaklaşık 850 metrekarelik kapalı alana sahip olan bu yapı, 19. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı yöneticileri tarafından kullanılmış, geçmişte Van Valisi Tahir Paşa’nın evi olarak bilinirken, Kazım Karabekir Paşa’nın çocukluk yıllarına da ev sahipliği yapmıştır.
1979 yılında Ankara Yüksek Anıtlar Kurulu tarafından tescillenen konak, iki katlı, düz toprak damlı ve Van’ın geleneksel sivil mimarisinin önemli örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Yapı, 1980’lere kadar ayakta kalmış, 1990’lara dek ise kısmen kullanılmıştır. Ancak ilgisizlik ve bakımsızlık nedeniyle üst örtüsü çökmüş, beden duvarları yıkılmış ve konağın durumu giderek harabeye dönüşmüştür.
Hazırlanan rekonstrüksiyon projesi kapsamında, konak geleneksel yöntemlerle ve özel üretilen kerpiçlerle yeniden inşa ediliyor. Üç ay önce hazırlanan kerpiçler, kaya tuzu, odun külü, saman ve doğal toprak karışımından oluşturulmuş olup, binanın özgün dokusuna uygun şekilde duvarlarda kullanılıyor.
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölüm Başkanı Doç. Dr. Şahabettin Öztürk, rekonstrüksiyon çalışmalarının yaklaşık bir ay önce başladığını belirterek, yapı mülk sahibi Elmas Öztürk ile Van Valiliği arasında yapılan protokol çerçevesinde devam ettiğini aktardı. Doç. Dr. Öztürk, "Tahir Paşa Konağı, 1980’lere kadar ayakta kalmış, 1990’lara kadar kısmen kullanılmış bir yapıdır. Zamanla bakım eksikliği ve ilgisizlik sebebiyle harabeye dönüşmüştür. 1979 yılında tescillenerek koruma altına alınan yapı, Van’ın geleneksel sivil mimarisinin önemli örneklerindendir. Geçmişte Van Valisi Tahir Paşa ve birçok devlet yetkilisi tarafından kullanılmıştır" dedi.
Konağın tarihine dair bilgiler veren Öztürk, Kazım Karabekir Paşa’nın babası Mehmet Emin Bey’in burada görev yaptığını ve Paşa’nın çocukluğunun yaklaşık 5 yılını bu yapıda geçirdiğini söyledi. Mülkiyetin devlet ve şahıslar arasında el değiştirdiğini belirten Öztürk, konağın 1990’lara kadar kullanıldığını ve ardından Elmas Öztürk’e geçtiğini ifade etti.
Doç. Dr. Öztürk, projenin Van’ın kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel sivil mimarisinin korunmasına büyük katkı sağlayacağını belirterek, ekim ayı ortalarında dış yapının yüzde 90 oranında tamamlanmasının hedeflendiğini kaydetti.
İnşaat ustası Nasır Afgan ise, Van’da birçok tarihi projede görev aldığını söyleyerek, "Tahir Paşa Konağı yapımında 15 kişilik ekiple çalışıyoruz. Kerpiçleri üç ay önce hazırladık. İçinde kaya tuzu, odun külü ve saman var. Şu an zemin katın inşası bitmek üzere" dedi.
