Besin intoleransı diğer adıyla besin duyarlılığı herhangi bir besinin içerisindeki bileşen veya bileşenlerin vücut tarafından yeterince sindirilememesi sonucunda ortaya çıkan reaksiyonlardır. Yapılan çalışmalar nüfusun %60’ına yakınında besin duyarlılığı olduğunu göstermektedir. En yaygın olanlarından bir tanesi laktoz intoleransı adı verdiğimiz sütün içerisinde yer alan laktoz şekerine karşı oluşan duyarlılıktır. Ek olarak glüten intolerası, bir katkı maddesi olan monosodyum glutamat (MSG) intoleransı da yaygın besin intoleransları arasındadır. Semptomları değişkenlik göstermekle beraber yaygın bulguları arasında şişkinlik, gaz, sindirim sistemi problemleri, zayıflamada zorluk ve migren olabilir.
Birden fazla nedeni bulunabilir
1. Toksik etkiler
Ø Histamin, tiramin ve serotonin gibi aminler bazı bireylerde migren ataklarını tetikleyebilir.
Ø Yapısında bu aminleri yüksek miktarda bulunduran besinler (balık türleri, şarap, olgun peynir, karides, çikolata, kırmızı et ve bira gibi) migren oluşumuna sebebiyet vererek duyarlılığa neden olabilirler.
Ø Yiyeceklerin yanlış koşullarda saklanması ve çeşitli işlemlerden geçirilmesi sonucunda açığa çıkan deoksiketon adını verdiğimiz atık maddeler de intoleransa sebebiyet verebilir.
2. Enzim Eksiklikleri
Ø Besinlerin emilim işleminin gerçekleşmesi mutlak enzimlere bağlıdır. Bu enzimlerin vücutta yetersiz üretilmesi veya hiç üretilmemesi o besinin sindirilememesine ve duyarlılık gelişmesine neden olur.
Ø Laktoz intoleransında sütün içerisinde yer alan laktoz şekerinin emiliminde rol oynayan laktaz enziminin yetersizliği veya hiç üretilmemesi söz konusudur. Başka bir örnek olarak fruktoz intoleransı, fenilketönüri ve favizm enzim eksikliğine bağlı olarak gelişebilecek diğer besin intoleranslarındandır.
3. Farmakolojik Etkiler
Ø Gıdalarda doğal olarak yer alan bileşenler dışında tat verme, raf ömrünü uzatma, renklendirme ve koku verme amacıyla eklenen sentetik antioksidan katkı maddeleri de intoleransa sebep olabilir. Bilinen başlıca gıda katkı maddeleri tartrazin, glutamik asit, monosodyum glutamat ve sülfitlerdir. Bu katkı maddelerinden pek çoğunun kanserojen ve toksik özellikte olduğu bilinmelidir.
Ø Salisilatlar bazı bitkilerde ve bazı besinlerde bulunan doğal olarak bulunabilen aspirin benzeri bileşiklerdir. Aspirin bazı bireylerde doğrudan alerjiyi tetikleyebilir, bu nedenle aspirin gibi salisilatlar bazı bireylerde duyarlılığa neden olabilir.
Besin intoleranslarının belirlenmesinde eliminasyon diyetleri etkili bir yöntemdir. Bunun yanında gıdaya özgü antijen testleri de bulunmaktadır. Fakat pek çoğu sürdürülebilirlik ve analiz açısından yetersiz kaldığından dolayı kullanılmamaktadır. Son yıllarda geliştirilen Elisa testleri ile besin intoleranslarını doğru tespit etmek daha mümkün hale gelmiştir.
